Als het gaat om milieuvriendelijk openbaar vervoer, zou je kunnen zeggen dat Indonesië voorloopt op veel westerse landen, waaronder Nederland. Indonesië heeft namelijk de becak (fietstaxi) en de delman (paard en wagen). Deze traditionele vervoermiddelen worden niet alleen gebruikt voor toeristische doeleinden, maar ook om mensen en verschillende soorten lading te vervoeren. Let echter wel op de conditie van het paard voordat je van de delman gebruikmaakt. 

Een ritje met de delman. Wanneer je in Indonesië bent, moet je deze vorm van 'groen reizen' absoluut een keer uitproberen. De delman is een traditioneel vervoermiddel met twee tot vier wielen, voortgetrokken door een paard.

De(e)l(e)man


Leuk om te weten is dat de delman ook een Nederlands tintje heeft. De delman dankt zijn naam namelijk aan de, in het voormalige Nederlands-Indië woonachtige, Nederlandse lithograaf en ingenieur Charles Theodore Deeleman. Deeleman, die in Batavia (het huidige Jakarta) woonde, zou de delman voor het eerst hebben gemaakt.

Toentertijd, voor de komst van de trein en gemotoriseerd vervoer, werd de delman gebruikt als vervoermiddel tussen steden. Zo zouden er onder meer ritjes zijn gemaakt tussen Bogor en Bandung, een afstand van ongeveer 120 kilometer. Een enkeltje Bogor-Bandung kostte toen ongeveer 16 gulden. De reis duurde 13 uur.

Tegenwoordig wordt de delman gebruikt voor korte afstanden.

De delman in Bandung, West-Java, wordt Kahar of Keretek genoemd.

In Jakarta heeft de delman plaats moeten maken voor gemotoriseerd openbaar vervoer zoals de bajaj (gemotoriseerde driewieler) de ojek (motortaxi) en de minibusjes.

Jakarta en Yogyakarta


Het is echter niet zo dat de delman geheel uit het Jakartaanse straatbeeld is verdwenen. De delman vind je onder meer terug bij de Monas, waar bezoekers een ritje kunnen maken rondom het Nationaal Monument van Indonesië.

Delman bij het Nationaal Monument in Jakarta. 

De delman zie je ook nog terug in de toeristische Midden-Javaanse stad Yogyakarta, waar toeristen graag gebruik maken van dit traditionele vervoermiddel.

In Yogyakarta wordt de delman andong genoemd.

In Yogyakarta wordt de delman 'andong' genoemd. Aan de beroemde winkelstraat Jalan Malioboro, bieden koetsiers je een bijzonder ritje aan in hun andong. Onderhandelen over de prijs is aan te raden.

Verschillende benamingen


Er zijn verschillende benamingen voor de delman. Zo heet de delman in Yogyakarta andong. Ook in Solo en omstreken doet de andong nog steeds dienst als vervoermiddel. De andong heeft vier wielen en is daardoor stabieler dan bijvoorbeeld de dokar, die slechts twee wielen heeft.

De dokar in Salatiga, Midden-Java.

Dokar komt van het Engelse woord dog-cart, een licht vervoermiddel, voortgetrokken door honden en bedoeld voor jachtactiviteiten. De dokar vind je op Java terug in bijvoorbeeld Salatiga, maar ook bij toeristische attracties zoals Parangtritis (strand bij Yogyakarta).

Diervriendelijk?


Het komt in Indonesië helaas voor dat eigenaars van delmans of koetsiers zich niet bekommeren om het welzijn van het paard dat de wagen voorttrekt. Dierenrechtenorganisatie Brooke Action for Working Horses and Donkeys heeft een Werkdier Welzijnscode voor Wereldreizigers opgesteld die een dier kan behoeden voor pijn en leed.

In de welzijnscode staat onder meer waar je op moet letten indien je van een werkdier gebruikt wilt maken. Zo wordt toeristen aangeraden een gezond dier te kiezen en een eerlijke prijs voor de rit te betalen.