Indonesië is een van de grootste koffieproducerende landen ter wereld. Door de gunstige geografische ligging is het land een ideale plek voor koffieplantages. De meest bekende koffie uit Indonesië is misschien wel kopi luwak en de meest gedronken koffie in Indonesië is kopi tubruk.

De Indonesische archipel kwam in het jaar 1669 voor het eerst in aanraking met koffie. De Nederlandse commandant Adriaan van Ommen bracht Arabica-koffiezaadjes mee uit Malabar (India) en plantte deze in Batavia. Maar overstromingen vernielden deze koffieplantjes.

Buiten Batavia


Opnieuw werden zaden uit India overgebracht naar de archipel. Deze keer werden de koffiezaadjes geplant buiten Batavia, onder meer in de berglanden van West-Java, ook wel het Preanger-gebied genoemd. Daar groeiden de koffieplanten weelderig.

Een koffieplantage in de provincie Midden-Java.

In 1711 exporteerde de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) de eerste koffiebonen naar Europa. Door de groeiende vraag uit Europa steeg de export in de daaropvolgende decennia naar 60 ton per jaar. Nederlands-Indië was daarmee het eerste gebied buiten Arabië en Ethiopië waar Arabica-koffie op grote schaal werd verbouwd. De monopolie op de handel in koffie viel daarmee in handen van de VOC.

Cultuurstelsel


Door de invoering van het Cultuurstelsel (1830-1870), waarbij boeren verplicht werden een vijfde deel van hun grond te gebruiken voor de verbouw van producten die geëxporteerd kunnen worden - waaronder koffie - beleefde de VOC gouden tijden. De inheemse bevolking werd echter flink uitgebuit.

De koffiebessen groeien al aan de koffieplanten.

In de 70-er jaren van de 19e eeuw kreeg Nederlands-Indië te maken met een ernstige koffieplaag. De schimmel Hemileia vastatrix verwoestte koffiegewassen in verschillende delen van de archipel.

Arabica, Liberica en Robusta


De Arabica-koffieplanten konden alleen overleven op een hoogte van 1000 meter boven zeeniveau. Arabica-koffiegewassen vind je nu nog terug op hoger gelegen delen van Oost-Java, Toraja ( Zuid-Sulawesi), op de hellingen van Bukit Barisan op het eiland Sumatera, en in Gayo (Aceh).


In 1875 bracht de VOC Liberica-zaadjes mee. Maar ook deze koffiesoort was gevoelig voor de schimmel. Daarnaast was er niet veel vraag naar deze koffie vanwege de zure smaak. Liberica-koffiegewassen komen nu nog steeds voor in Jambi (Sumatra), Midden-Java en op het eiland Kalimantan.

Robusta


Uiteindelijk werden in 1900 Robusta-koffiezaadjes ingevoerd, die beter bestand bleken te zijn tegen de allesverwoestende schimmel. Ook leverden de gewassen een grotere oogst dan Arabica-koffie. Robusta-koffie is daardoor goedkoper te produceren dan Arabica.


Robusta-koffie werd en wordt nog steeds op grote schaal verbouwd op Java, Sumatra en eilanden in het oosten van de Indonesische archipel.

Poepkoffie en kopi tubruk


De meest bekende koffie uit Indonesië is misschien wel kopi luwak, de duurste koffie ter wereld, gemaakt van door de civetkat uitgepoepte koffiepitten. De civetkat eet koffiebessen om ze in zijn maag/darmkanaal te fermenteren. De pitten poept hij er vervolgens weer uit. Dit fermentatieproces geeft de koffie zijn geliefde en unieke smaak.


De meest gedronken koffie in Indonesië is kopi tubruk. Veel Indonesiërs beginnen de dag met deze zeer eenvoudig te bereiden warme drank. Het is eigenlijk niets meer dan gemalen koffie (met evt. suiker) in een kop met daaroverheen gegoten kokend heet water. Bijna overal te verkrijgen en spotgoedkoop. Bij een warung tenda (eettentje) betaal je nog geen 50 eurocent voor een kopje 'botsende koffie'.